Festival minimalističke muzike „Minimalfest – Koreni“
Program će izvesti pijanisti Maja Rajković, Ljiljana Vukelja, Vladimir Cvijić i Dragana Raić.
Minimalfest je mali prozor u veliki svet minimalističke muzike, stilskog pravca koji u svetskim razmerama traje već više od pedeset godina. I pored toliko dugog perioda postojanja, i ogromne popularnosti u svetu, ovaj stilski pravac u Srbiji ni izdaleka nije dovoljno poznat. Upravo iz tog razloga smo kolega Vladimir Cvijić i ja došli na ideju da organizujemo festival da bismo široj publici ukazali na rad najvažnijih autora ovog pravca u svetu i kod nas. Ovaj festival savremene muzike je stilski potpuno usmeren i u tom smislu je u našem muzičkom životu sasvim jedinstvena pojava. U pitanju je pilot verzija, a iskreno se nadamo se da ćemo uspeti da nastavimo sa radom i u narednim godinama.
Slogan pod kojim se odvija ovaj festival je Koreni jer će ovom prilikom na dva koncerta biti prikazani sami počeci ovog pravca u SAD i Srbiji tako da će neke od antologijskih kompozicija najvažnijih autora biti izvedene po prvi put u našoj sredini.
Održavanje festivala je finansijski omogućio SOKOJ, a u organizacionom pogledu Udruženje pijanista Srbije, Kulturni centar Beograda i Fakultet muzičke umetnosti.
Vladimir Tošić, selektor festivala
Program:
19.00 Uvodna reč Vladimira Tošića
19.30 Koncert
La Monte Jang
Composition 1960 #7 (1960)
Maja Rajković, Ljiljana Vukelja, Vladimir Cvijić
Filip Glas
Music in Fifths za klavir (1969)
Maja Rajković
Stiv Rajh
Piano Phase za dva klavira (1967)
Ljiljana Vukelja, Maja Rajković
Teri Rajli
Study nr.1 za klavir (1965)
Ljiljana Vukelja
21.00 Koncert
Miroslav Savić
10 za klavir (1976)
Ljiljana Vukelja
Milimir Drašković
HPSCHD, op. 2 (2004?)
Ljiljana Vukelja
Miodrag Lazarov Pashu
Vreme 2 (1981–1986)
Maja Rajković
Miloš Raičković
Mirror (Permutations IV)
Maja Rajković, Vladimir Cvijić, Ljiljana Vukelja
Vladimir Tošić
Retida za klavir (1988)
Vladimir Cvijić
Pod pojmom minimalistička muzika podrazumeva se muzika zasnovana na svesnoj redukciji i askezi svojstava zvuka, zvučne građe i kompozicionih postupaka. Delo izrasta na bazi blagih promena ostvarenih kroz ponavljanje osnovnog materijala, najčešće u okviru jednog muzičkog procesa koji unapred određuje razvoj svih parametara kompozicije.
Najuočljivija obeležja minimalističke muzike su: postupne promene, mnogostruko ponavljanje, duga trajanja, odsustvo naglih kontrasta i bogatstvo zvučnih boja.
Minimalistička muzika je nastala skoro jednovremeno u Evropi i SAD početkom šezdesetih godina 20. veka. Ipak nema nikakve sumnje da je puni značaj i pravi procvat prvo doživela u SAD da bi ubrzo zatim bila prihvaćena širom sveta. Smatra se da su osnivači minimalističke muzike u SAD kompozitori La Mont Jang, Teri Rajli, Stiv Rajh i Filip Glas. Oni predstavljaju veliku četvorku minimalističke muzike, koja je imala i najveći uticaj na razvoj ovog stila, kao i na mnoge druge autore sličnog pristupa širom sveta. Pogotivu su Rajh i Glas uspeli da svoju muziku popularizuju, u najboljem smislu tog pojma, do neviđenih razmera u XX veku.
U Srbiji (pa i u celoj tadašnjoj Jugoslaviji) prva ovakva dela su nastala sredinom sedamdesetih godina 20. veka, a autori su bili Miroslav Savić, Vladimir Tošić, Miloš Raičković, Miodrag Lazarov i Milimir Drašković.
Biografije kompozitora:
Vladimir Tošić (Beograd, 1949) je kompozitor, multimedijalni umetnik, redovni profesor Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu. Studije kompozicije završio je u klasi Vasilija Mokranjca na istom fakultetu. Tokom studija je počeo da deluje javno kao autor u tadašnjoj Jugoslaviji a zatim i u inostranstvu (Francuska, Mađarska, Italija, SAD…). Osvojio je prvu nagradu na konkursu za kompoziciju Thomas Bloch (Pariz, 2000) i treću nagradu na takmičenju za kompoziciju Gitarrentage für Kinder (Nemačka, 2011). Osnova stvaralačkog pristupa Vladimira Tošića je redukcionistički princip izgradnje dela. Sva njegova ostvarenja su zasnovana na veoma malom broju različitih elemenata, a ponekad čak i na samo jednom (boji, ritmu, harmoniji…). Jedna od bitnih i izrazitih osobina njegovog stvaralaštva je procesualna organizacija. Delo nastaje veoma postupnim razvojem početnog jezgra pomoću izabranog postupka bez naglih promena i bez sukoba različitih muzičkih materijala. Može se reći da skoro sva njegova dela imaju važne, i lako uočljive, zajedničke osobine: procesualnu organizaciju, simetričnu lučnu formu, repetitivnost i insistiranje na boji. Najvažnija dela Vladimira Tošića su: Varial, Dual, Trial, Voksal, Fisija… Sve ove kompozicije imaju nekoliko verzija za različite instrumente i sastave.
Lazarov Miodrag Pashu (Skoplje, 1949) je diplomirao kompoziciju i magistrirao estetiku na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu. Član je Udruženja kompozitora Srbije i Estetičkog društva Srbije. Privatno je studirao dirigovanje. Završio je kurs elektronske muzike pri elektronskom studiju Trećeg programa Radio-Beograda. Bio je član avangardne grupe Opus 4 (koju su, osim njega, sačinjavali i Vladimir Tošić, Milimir Drašković i Miroslav Miša Savić). Sa grupom Opus 4, kao i sa grupom umetnika konceptualne i postkonceptualne orijentacije, a najzad i sam, izvodi niz svojih radova (a učestvuje i u izvođenjima radova drugih umetnika), tipa happeninga, performansa, semiosonica, akcija… Pashuov rad se može definisati kao konceptualistički i redukcionistički. Takođe koristi i prožimanje više medija, kao i što konotira ideju dela u multidisciplinarni kontekst, a najzad, kontekstualizuje stara invarijantna i varijantna svojstva strukture dela (imanentna različitim umetničkim rodovima) na nov – medijski-inovalentni način.
Milimir Drašković (Sarajevo, 1952–2014) je završio gimnaziju i harmoniku u SMŠ Stanković. Na takmičenjima je osvojio više republičkih i saveznih nagrada. Diplomirao na Muzičkoj akademiji u Beogradu, odsek za kompoziciju i orkestraciju, klasa prof. Vasilija Mokranjca. Dirigovanje je učio kod Borislava Pašćana, sa kojim je osnovao orkestar Mladi filharmoničari Beograda i dirigovao na njihovom prvom koncertu. Bio je član Ansambla za drugu novu muziku i grupa kompozitora Opus 4 i Yummbel. Sarađivao sa programima SKC-a, Elektronskim studijem III programa Radio Beograda, Gete Institutom, Evropskim projektom minimalne Muzike u Utrehtu i Centrom za kulturu jugoistočne Evrope u Berlinu. Jedan je od osnivača i glavnih producenata nezavisne filmske produkcije Pokret. Bio je aktivan kao producent i izdavač i sarađivao je sa muzičkom produkcijom Vertical Jazz iz Beograda i filmskim produkcijama Ohne Gepàck iz Berlina i MTM Film&Video iz Beograda.
Miroslav Savić (Beograd, 1954) je aktivan na različitim umetničkim poljima – kao kompozitor, muzički pedagog, producent, dizajner zvuka i performans umetnik. Diplomirao je kompoziciju na Muzičkoj akademiji u Beogradu u klasi Vasilija Mokranjca. Dirigovanje je učio kod Borislava Pašćana. Završio je kurseve komponovanja u Elektronskom studiju III programa Radio Beograda i u Darmštatu. Bio je član Ansambla za drugu novu muziku i avangardnih grupa kompozitora Nova generacija, Opus 4 i Yummbel. Aktivno je učestvovao u okviru evropskog projekta minimalne muzike. Član je Udruženja kompozitora Srbije i Udruženja likovnih umetnika Srbije. Profesor je na odseku Kompjuterske muzike na Novoj akademiji umetnosti i Muzičke produkcije u SMŠ Kosta Manojlović. Dugogodišnji je urednik muzičkog programa Studentskog kulturnog centra (od 1975) gde je, osim organizacije koncerata i festivala savremene i moderne muzike izdao više LP, CD i MC izdanja, kao i knjiga i kataloga.
Miloš Raičković (1956) je kompozitor i dirigent. Studirao je kompoziciju kod Vasilija Mokranjca, Olivijea Mesijana i Davida del Tredičija, a dirigovanje kod Borislava Pašćana, Pjera Dervoa i Herberta Blomštata. Diplomirao je u Beogradu, magistrirao je na Univerzitetu na Havajima, a doktorirao na Gradskom univerzitetu u Njujorku. Predavao je na više univerziteta u SAD i Japanu. Živeo je u Beogradu, Parizu, Los Anđelesu, Honoluluu, Hirošimi i Njujorku, gde i sada boravi. Jedan je od osnivača Ansambla za drugu novu muziku (1977) i orkestra Mladi beogradski filharmoničari (1977), kasnije poznatijeg kao Filharmonija mladih Borislav Pašćan. Njegova muzika izvodi se širom sveta i snimljena je na kompakt diskovima – dela New Classicism (Mode Records), B-A-G-D-A-D i Far Away (Albany Records). Kritičar Los Anđeles Tajmsa, Mark Sved karakteriše Raičkovićevu muziku kao jedinstveni postmoderni odgovor kako na minimalizam, tako i na multikulturalizam.
Teri Rajli (Terrence Mitchell Riley, 1935) je američki kompozitor, izvođač i pionir minimalističke muzike. Njegov opus je pod velikim uticajem džeza i indijske klasične muzike, a u stvaralaštvu koristi i inovativne tehnike muzike sa trake i sisteme odlaganja. Njegova kompozicija In C (1964), kao i album A Rainbow in Curved Air (1969) smatraju se temeljima minimalističke muzike. Rajlijeva muzika je najčešće bazirana na improvizaciji kroz niz modalnih figura različitih dužina. Kompozicije kao što su In C i Keyboard Studies najbolje ilustruju ovu tehniku. Pedesetih godina prošlog veka radio je sa snimljenim lupovima, tehnologijom koja je u tom trenutku bila u povoju, da bi kasnije uz pomoć dizajnera zvuka stvorio, kako ga je sam nazvao akumulator za usporavanje vremena. Nastavio je da koristi trake u svrhu muzičkog efekta kako u studiju tako i na nastupima uživo. Njegova muzika je imala ključni uticaj na mnogobrojne stvaraoce popularne muzike.
Stiv Rajh (Stephen Michael Reich, 1936) je američki kompozitor koji se, zajedno sa La Montom Jangom, Terijem Rajlijem i Filipom Glasom smatra začetnikom minimalističke muzike sredinom i krajem šezdesetih godina prošlog veka. Rajlijev stil komponovanja uticao je na mnoge kompozitore i grupe. Njegove inovacije su korišćenje snimljenih lupova u svrhu kreiranja faznih obrazaca (It’s Gonna Rain i Come Out) i upotreba jednostavnih zvučnih procesa u istraživanju muzičkih koncepata (Pendulum Music i Four Organs). Ova dela, karakteristična po upotrebi repetitivnih figura, sporih harmoničkih ritmova i kanona, snažno su uticala na savremenu muziku, naročito u SAD. Rajhov opus poprima mračniji karakter u osamdesetim godinama u kompozicijama inspirisanim istorijskom tematikom i njegovim jevrejskim nasleđem (Different Trains). Muzički kritičar Endrju Klemens u časopisu The Guardian iznosi da je Rajh jedan od malobrojnih živih kompozitora koji legitimno može da tvrdi da je izmenio pravac istorije muzike. Američki kompozitor i kritičar Kajl Gen da se Rajh može smatrati, opštom aklamacijom, za američkog najistaknutijeg živog kompozitora.
La Monte Jang (La Monte Thornton Young, 1935) je američki avangardni kompozitor, muzičar i umetnik poznat kao prvi minimalistički kompozitor. Njegove kompozicije se navode kao istaknuti primeri posleratne i savremene muzike i vezane su za Njujoršku Downtown muziku i Fluxus art scenu. Jang je ipak najpoznatiji po svom pionirskom radu u oblasti Western drone muzike (prvobitno nazvana muzika iz snova), koju je eksperimentalni muzički kolektiv Theatre of Eternal Music istraživao šezdesetih godina. Sarađivao je u multimedijalnim projektima sa velikim brojem umetnika kao što su: Toni Konrad, Pandit Pran Nah, Džon Kejl, Teri Rajli i multimedijalnim umetnikom Marijanom Zazila sa kojim je razvio Dream House zvučno i svetlosno okruženje. Jangov rad je doveo u pitanje prirodu i definiciju muzike. Uprkos tome što nije napravio mnogo snimaka tokom karijere, časopis Vulture ga opisuje kao najuticajnijeg kompozitora današnjice. Časopis The Observer navodi da je njegov rad ima izuzetno značajan uticaj na poslednjih pola veka muzike. Njegova kompozicija The Well-Tuned Piano, prvi put predstavljena 1964. godine, okarakterisana je kao jedno od najvećih dostignuća muzike 20. veka od strane časopisa The Guardian.
Filip Glas (Philip Glass, 1937) je američki kompozitor, opšteprihvaćen kao jedan od najuticajnijih muzičara s kraja 20. veka. Zahvaljujući operama, simfonijama, kompozicijama za sopstveni ansambl i plodnoj saradnji sa umetnicima u rasponu od Tvile Tarp do Alena Ginsberga, od Vudi Alena do Dejvida Bouvija, Glas je izvršio izuzetan uticaj na muzički i intelektualni život današnjice. Glas je autor muzike za eksperimentalno pozorište, kao i za filmove – dobitnike Oskara, kao što su Sati i Kundun Martina Skorsezea. Sarađuje sa vodećim rok, pop i world music umetnicima, a iz tog vremena potiče i njegova plodna saradnja sa proslavljenim rediteljem Robertom Vilsonom. Studirao je na Univerzitetu u Čikagu, Školi Džulijard i u Aspenu kod Darijusa Mijoa. Nezadovoljan muzikom koja se u to vreme nazivala modernom, otišao je u u Evropu gde je studirao u klasi Nađe Bulanže i sarađivao sa virtuozom Ravijem Šankarom. Godine 1967. se vratio u Njujork i formirao Philip Glass Ensemble – sedmočlani sastav, sa klavijaturama i različitim drvenim duvačkim instrumentima koji su takođe ozvučeni. Novi muzički stil koji je Glas razvijao kasnije je dobio naziv minimalizam. Sam Glas nikada nije voleo taj termin i više je voleo naziv muzika sa repetitivnim strukturama. Komponovao je više od dvadeset opera, osam simfonija, dva klavirska koncerta i druga koncertantna dela, originalnu muziku za filmove, gudačke kvartete, dela za solo klavir i orgulje… Drži predavanja, radionice i nastupa kao solo klavijaturista i sa svojim ansamblom širom sveta.
Biografije izvođača:
Maja Rajković (Beograd) je stekla osnovno i srednje muzičko obrazovanje u klasi Radmile Živković i Miroslave-Lili Petrović. Diplomirala je na Akademiji umetnosti u Novom Sadu u klasi Konstantina Boginoa. Završila je Školu za visoko muzičko usavršavnje u Portogruaru (Italija) kod istog profesora, a usavršvavla se u oblasti klavira i kamerne muzike. Magistrirala je u klasi Dušana Trbojevića na FMU u Beogradu, gde je zaposlena kao redovni profesor na katedri za klavir. Bila je predsednik Muzičke omladine Beograda, a od 2001. godine je potpredsednik MCNM (Mediterranean Collaboration of Musicians). Doktorirala je na FMU kod dr. Ljiljane Vukelje. Dobitink je Treće nagrade na Internacionalnom pijanističkom konkursu Carlo Soliva (Italija, 1984). Bila je finalista konkursa Rahmanjinov ’93. Na 24. Međunarodnom takmičenju Muzičke omladine osvojila je treću nagradu žirija i specijalnu nagradu publike. Nastupala je sa Beogradskom filharmonijom, Simfonijskim orkestrom RTS, Gudačima Svetog Đorđa, GO Dušan Skovran, Simfonijskim orkestrom RTCG i drugim. Učestvovala je na festivalima Dani muzike u Herceg Novom, Moć klavira, BEMUS, Splitsko ljeto…
Vladimir Cvijić (Beograd) je diplomirao, magistrirao i doktorirao na FMU u Beogradu u klasi prof. Nevene Popović. Učestvovao je na najznačajnijim festivalima u zemlji i regionu (BEMUS, NIMUS…). Kao solista je nastupao sa orkestrima Beogradske filharmonije, Simfonijskim orkestrom RTS, Niškim simfonijskim orkestrom, KO Dušan Skovran, Srpskim kamernim orkestrom, Gudačima Svetog Đorđa i drugim. Snimao je za RTS, kao i za tri autorska kompakt diska kompozitora Vladimira Tošića u izdanju PGP RTS i FMU u Beogradu. Laureat je domaćih i internacionalnih takmičenja, od kojih se ističe nagrada Grand Prix Claude Kahn na međunarodnom konkursu Klod Kan u Parizu. Dobitnik je nagrade iz fonda Emil Hajek FMU, kao i Oktobarske nagrade Grada Beograda za stvaralaštvo mladih. Jedan je od osnivača (2002) i predsednik Udruženja pijanista Srbije. U okviru ove organizacije, osmislio je i organizovao više projekata od kojih su najznačajniji Rahmanjinov 2003 i Sen Sans 2005. Zaposlen je kao vanredni profesor na Katedri za klavir Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu.
Ljiljana Vukelja (Beograd) je diplomirala i magistrirala na FMU u Beogradu u klasi prof. Nevene Popović. Usavršavala se u klasi poznatog francuskog pijaniste Mišela Berofa u Frajburgu, a potom je radila sa pijanistom i dirigentom Žan-Fransoa Antoniolijem u Lozani. Odbranila je doktorski umetnički projekat iz izvođačkih umetnosti pod mentorstvom prof. Dejana Sinadinovića na FMU u Beogradu. Laureat je međunarodnog takmičenja u Nauenu (Nemačka, 2006), kao i međunarodnog takmičenja u Gajaru (Francuska, 2004), kao i dobitnica brojnih priznanja na takmičenjima u Srbiji, i nagrada na međunarodnim takmičenjima za mlade u Rimu, Tortoni i Ankoni. Nastupala je kao solista i kamerni muzičar širom Evrope i u SAD. Sarađivala je sa Beogradskom filharmonijom, UA Stanislav Binički, Simfonijskim orkestrom RTS, Temišvarskom filharmonijom, KO Pro klasika i dirigentima kao što su Pavle Medaković, Milan Nedeljković, Anatolij Novicki, Emil Simon, David Porcelajn, Venzan Montejl, Biljana Radovanović, Žan-Fransoa Antonioli i Jordan Dafov. Nastupala je na festivalima, od kojih su najznačajniji: BEMUS, Belef, BUNT, Tribina kompozitora, Muzički Temišvar, Havelendiše festšpile, Movimentos (Nemačka) i Galvej mjuzik festival (Irska). Angažovana je kao vanredni profesor na Katedri za klavir Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu.
Dragana Raić je diplomirala na FMU u Beogradu u klasi prof. Srđana Grbića. Postdiplomske studije završila je u klasi prof. Marije Đukić. Završila je specijalističke i doktorske studije za kamernu muziku na FMU. Član je klavirskog trija Aurora od 1997. godine. Nastupali su u brojnim gradovima u zemlji i u inostranstvu. Imali su turneju po Zapadnoj Nemačkoj, kao osvojenu nagradu za najbolji trio na majstorskom kursu u Vajkershaimu. Dobitnik je nagrada na republičkim i međunarodnim takmičenjima. Angažovana je kao viši umetnički saradnik na Katedri za duvačke instrumente FMU u Beogradu.