Slučaj siromašnih slika, grupna međunarodna izložba
Slučaj siromašnih slika, grupna međunarodna izložba
Mia Ćuk, umetnička direktorka Galerije Artget za sezonu 2022.
Umetnici:
Amina Zubir, Ana Čavić, Ana Letić, Biblioteka 0 Općenito, Bojan Janković, Boris Burić, Borislav Stanić, Darija S. Radaković, Dejan Golić, Doplgenger, Đorđa Pifareti, Katrin Keller, Kolhoz kolektiv, Krasimira Buceva, Maša Seničić, Miloš Bojović, Rastko Novaković, Šejma Fere
Kada je u martu raspisan konkurs povodom izložbe “Slučaj siromašnih slika” već je pozivni tekst bio zamišljen kao svojevrsni igrokaz unutar jezičkih i koncepcijskih obrazaca koji čine deo uobičajene procedure realizacije izložbe. Na mestu jasnih kriterijuma ili preciznog uputstva, autorima je ostavljen prostor da intuitivno, asocijativno ili čulno reaguju na sam tekst, njegov puls i šumove, da unutar jednog jezičkog imaginarija intervenišu putem svojih gestova – predloga. Tematska okosnica, siromašne slike, obuhvatala je širok spektar pojava koje registruju različite vizuelne manifestacije “slabih”, “loših” ili “degradiranih” prikaza koji dekodiraju određene društvene fenomene ili uslove sopstvenog nastanka. Izložba je zamišljena kao diskurzivni prostor nesvrstanih formi (odatle i insistiranje na “prikazima” i “slikama” umesto na fotografiji – terminološki zamajac koji je proizveo izvesnu disonancu ali i priželjkivani eklekticizam), koje svedoče o dinamici kreiranja i konzumiranja naše neposredne vizuelne svakidašnjice:
“Siromašne slike vredne su naše pažnje jer u svojoj slabašnosti i prolaznosti / poroznosti spadaju u vizuelnu antropologiju sve neuhvatljivije i začudnije svakodnevnice. Bez pretenzije da budu nešto više, slabe slike svedoče o našem nestrpljenu ili inhibiciji, našoj izolaciji ili hiperprisutnosti, upućuju na složene društveno-političke odnose u koje se neprimetno upuštamo njihovim plasiranjem u prostor komunikacije. Siromašne slike društvene su apstrakcije, odrazi kolektivnog treperenja, fusnote različitim fiksacijama, ali i proizvodi demokratizacije digitalnog prostora, tokeni zajedničkog dobra. One se opiru puritanskoj kulturi visoke rezolucije i visokog kapitalizma, svojim svojstvima negiraju imperative jasne čitljivosti i lukretivne investicije u pogled. Ponovo uvode pojam prašine u digitalni prostor, flertuju sa šumom realnog sveta. One jesu realni svet. To je svet najednom osiromašen i prezasićen slikama.”[1]
Slučaj kao podtekst i važan narativni mehanizam izložbe uvodi elemente događajnosti, koincidencije i kauzalne logike. Bilo da se u doslovnom smislu radi o slučaju u pravno-sudskoj terminologiji koja je ukradena i kojoj je podmetnuto novo značenje (Šejma Fere) ili o kolekciji fotografskih skica nasumično prikupljenih, začuđujučih uličnih prizora kroz koje odjekuje apsurdistički humor Danila Harmsa (Boris Burić) ili pak o voajerskim portretima komšija zabeleženim interfonskom kamerom koje kodovi transmisije prevode u filmski jezik (Dejan Golić), slučaj je ono što je nekontrolisano i neobuzdano, nelegitiman i rizičan ali ponekad podsticajan metodološki princip. U dalji repertoar gestova koji čine izložbu možemo ubrojiti radove koji arhiviraju masmedijski sadržaj i dekodiraju njegove retoričke mehanizame kroz postupke aproprijacije i kolažiranja (Doplgenger, Amina Zubir, Rastko Novaković, Borislav Stanić) ili prevode rapidne scene nasilja snimljenih telefonom u “sporiji” medij kakav je fotogram (Katrin Keler). Logika usporenosti, kontemplacije i propovedačke refleksije predstavlja u ovom slučaju subverzivni odgovor na poetiku ubrzanja koje često prethodi dematerijalizaciji vizuelnog sadržaja.[2] Ovakve interpretacije nalazimo u radovima Krasimire Buceve, Đorđe Pifareti i Ane Čavić čije radove povezuje suptilan naracijski afinitet i upotreba govora-glasa ili govora-teksta.
Posebnu sekciju izložbe čine intervencije u tekstu, esejistički fragmenti, eksperimentalni odlomci i samizdati kao i projekti u domenu mikro i DIY izdavaštva (Billioteka 0 Općenito, Kolhoz kolektiv). U svom “brzohodu kroz digitalne prostore” Maša Seničić pravi jezičke snepšotove (snapshot) o spekulativnosti sećanja i paradoksu arhiviranja, konstruišući formu dokumentarnog (polu) eseja od kombinacije teorijskih citata i ličnih pribeleški. Na sličan način Miloš Bojović preispituje svoju fotografsku praksu i koncept ne-fotografije upuštajući se u dijalog sa Fransoa Laurelom i Rolanom Bartom. Zbirka konkretne, kolažističke i hipertekstualne poezije Bojana Jankovića umrežena sa različitim nađenim sadržajem na internetu ima gotovo kabaretski karakter, a kada se čita naglas podseća na dadaističke eksperimente Hugo Bala, gde je osnovna funkcija jezika da se oslobodi sebe samog.
Gde leži granica između čitanja i posmatranja? Da li u malom mentalnom skoku koji sliku dekonstruiše u sistem razumljivih znakova ili je ova granica pojavom sveprisutnih (i najčešće piratski pribavljenih) pdf kopija postala neodređenija? U radu “Ritam knjiga” Ana Letić locira hronotope čitanja, prevodeći slike-stranice u pokretne kadrove, koji okvirno korespondiraju broju frejmova filmske slike (25 stranica u sekundi). Na ovaj način otvoren je jedan apstraktan proces u kojem je posmatraču pružena prilika ne da uobičajenim gestovima prelistava (jezikom pdf-a pregledava) tekst već da svedoči performativnosti čitanja. Masovni mediji i njegove sve versatilnije manifestacije i forme doprinele su upravo jednoj vrsti brisanja granica između poznatih dihotomija: pažnja/ nepažnja, prisustvo/odsustvo, hitnost/odlaganje, gledanje/ čitanje. Video rad “Svet posmatra” izložen kao prostorna instalacija u (polu)javnom prostoru jedne kancelarije Kulturnog centra Beograda, okrenut je ka glavnom gradskom trgu i najprometnijoj ulici, a vidljiv samo u večernjim časovima, kada se radno vreme završi. U njemu Darija Radaković eksponencijalno umnožava upravo ove reči: svet (nas) posmatra sve dok ne poprime oblik čiste vizuelne frekvencije ili televizijskog signala, apstrahujući se u fino tkanje naših dobro poznatih digitalnih ekosistema u kojima naizgled ne moramo ništa osim da pasivno posmatramo.
[1] Odlomak iz opisnog teksta konkursa: https://www.kcb.org.rs/2022/02/poziv-za-ucesce-na-izlozbi-u-galeriji-artget/
[2] Gledajući iz tog kuta, možda se treba redefinirati vrijednost slike ili, točnije, stvoriti nova perspektiva za nju. Osim rezolucije i vrijednosti u razmjeni, može se zamisliti drugi oblik vrijednosti koji se definira kroz brzinu, intenzitet i rasprostranjenost. Loše slike su loše zato što su jako komprimirane i brzo putuju. Gube na masi i dobivaju na brzini. Osim toga, one su u stanju dematerijalizacije, što im je zajedničko ne samo s baštinom konceptualne umjetnosti nego nadasve sa suvremenim načinima proizvodnje znakova. Hito Steyerl, U odbranu loše slike, biblioteka 0 Općenito, Zagreb, 2020.
Mia Ćuk je vizuelna umetnica, istraživač(ica) i ponekad kustoskinja. Interesuje je presek vizuelne umetnosti i jezika. Trenutno je angažovana kao umetnička direktorka galerije Artget, Kulturnog centra Beograda za sezonu 2022.